Międzyrzec 1920. Sierpniowe kalendarium

Lato 1920
Oddziały Armii Czerwonej zbliżają się do Bugu między Brześciem a Drohiczynem.
W Międzyrzecu Podlaskim podobnie jak w innych miejscowościach powstaje Obywatelski Komitet Obrony Narodowej.

25 lipca 1920
W Międzyrzecu Podlaskim odbywa się wiec z podlaskim posłami – Sewerynem Czetwertyńskim z Suchowoli (Stronnictwo Narodowe) i Józefem Kowalczukiem z Drelowa (PSL „Piast”). Politycy wspólnie przyjeżdą na wiec i apelują o zgodę narodową i wstępowanie ochotników do wojska.

Seweryn Czetwertyński

Na wiec przybywa około 2,5 tysiąca osób z Międzyrzeca i okolic. Zebrani poprzez aplauz przyjmują następującą rezolucję: „My lud podlaski zgromadzeni na wiecu sprawozdawczym posłów Józefa Kowalczuka i S. Czetwertyńskiego w dniu 25 lipca 1920 r. w Międzyrzecu Podlaskim oświadczamy, że pójdziemy wszyscy solidarnie, stojąc twardo przy naszym Wodzu Naczelnym i Naczelniku Państwa Józefie Piłsudskim i zarządzie obecnym, do obrony naszej ukochanej Ojczyzny, dając jej w ofierze swych synów, braci i mężów oraz przyczyniając się do zasilenia skarbu państwa, kupując pożyczkę Odrodzenia. Lud polski nigdy nie dopuści do zguby Polski Ludowej.”

29 lipca 1920
Czerwona armia atakuje Brześć broniony przez grupę poleską i grupę podlaską 9 DP. Polskimi oddziałami dowodzi gen. Władysław Sikorski.
Po trzech dniach ciężkich walk Polacy zmuszeni są do opuszczenia twierdzy.

W Międzyrzecu Podlaskim do Straży Obywatelskiej powołani zostają członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej. Na wyposażenie otrzymują broń palną i białą. Część rodzin z administracji dóbr hrabiego Potockiego rozpoczyna pospieszną ewakuację na zachód.

3 sierpnia 1920
Front przesuwa się w pobliże Białej Podlaskiej, a gen. Władysław Sikorski dowodzący na tym odcinku frontu przenosi swoją kwaterę do Międzyrzeca Podlaskiego, instalując ją na stacji kolejowej.
Żona gen. Sikorskiego – Olga z córką Zofią zamieszkuje na kilka dni w „pokojach gościnnych” w dawnym browarze, w parku obok spalonego pałacu.
Adiutantem gen. Sikorskiego zostaje 20-letni podchorąży ułanów Andrzej hr. Potocki.

6/7 sierpnia 1920
Stacjonujący w Międzyrzecu gen. Sikorski otrzymuje rozkaz odskoku na linię Wisły i Wieprza.

8/9 sierpnia 1920
Czerwonoarmiści wkraczają do Białej Podlaskiej, a 9 sierpnia wieczorem do Międzyrzeca. Witają ich „tłumy miejscowych wyrobników Żydów poprzedzane kapelą”.
Ludność żydowska sympatyzująca z komunistami niszczy trzy Dęby Niepodległości zasadzone na międzyrzeckim rynku w 1919 roku.
Do tworzonej Milicji Czerwonej zgłasza się 28 osób, w tym 16 Żydów.
Komitet Wojskowo-Rewolucyjny zaczyna wyznaczać mieszkańców na furmanki w kierunku Warszawy (podwody dla oddziałów Armii Czerwonej). Powoduje to ucieczkę wielu mieszkańców z końmi i wozami do lasów Dubicz i Chodziaczka. Ludzie w nocy wychodzą na pola pracować przy żniwach, a w dzień ukrywają się.

13 sierpnia 1920
Rozpoczyna się Bitwa Warszawska. Pod Modlinem i nad Wkrą walczy 5 armia gen. Sikorskiego, a przedpola stolicy broni 1 armia gen. Franciszka Latinika.

14 sierpnia 1920
Nad Międzyrzecem pojawia się polski samolot rozpoznawczy z eskadry toruńskiej, wzbudzając popłoch wśród czerwonoarmistów.
Bolszewicy prą na Warszawę. 14 sierpnia zdobywają Radzymin i są już prawie na przedmieściach stolicy.

15 sierpnia 1920
Zacięty opór polskich żołnierzy. Radzymin zostaje odbity, a część polskich wojsk podejmuje próbę oskrzydlenia przeciwnika.

16 sierpnia 1920
Bolszewicy zostają ostatecznie odparci od Warszawy. Rozpoczyna się polskie kontruderzenie.
3 armia dowodzona przez gen. Zielińskiego z rejonu Lubartowa, Łęcznej i Chełma uderza w kierunku Siedlec i Białej Podlaskiej.
Marszałek Piłsudski osobiście pisze odręczny rozkaz do mjr. Franciszka Jaworskiego, dowódcy Grupy Jazdy Ochotniczej: (…) Jeżeli Radzyń został przez was zajęty macie natychmiast po otrzymaniu tego rozkazu wyruszyć na północ w kierunku Międzyrzeca… przerywając wszelki ruch w komunikacji z Międzyrzeca na Łuków i Siedlce. Kładę bardzo wielki nacisk na spełnienie tego zadania, ma ono bowiem pierwszorzędne znaczenie w teraźniejszych operacjach.

17 sierpnia 1920
Rano ułani atakują Międzyrzec od strony Szóstki i Berezy. Napotkani po drodze chłopi informują ich, że w mieście stacjonują co najmniej dwa oddziały sowieckie: pod kościołem kawaleria, na rynku piechota, a na łące u księdza ustawione są armaty.

Ułani na stacji kiolejowej z zaskoczenia atakują posterunki czerwonoarmistów uzbrojone w karabiny maszynowe. Następnie z iście ułańską fantazją szarżują na międzyrzecki rynek. Kompletnie zaskoczeni Rosjanie rzucają się do ucieczki. Razem z najeźdźcami z miasta ucieka Czerwona Milicja i miejscowi komuniści.
Kawalerzysta z Tuliłowa kpr. Józef Daniluk w bojowym zapale rzuca się w pościg za Rosjanami. W Rogoźnicy dowiaduje się, że w kierunku Białej Podlaskiej czerwonoarmiści prowadzą polskich jeńców. W Worońcu przecina drogę kolumnie, rzuca granat i wypada na drogę z okrzykiem „Ruki w wierch. Brest zaniatyj”. Jeńcy rzucają się na prowadzących ich Rosjan i po chwile role się odwracają. Teraz Polacy prowadzą do Międzyrzeca wziętych do niewoli czerwonoarmistów.
Międzyrzeczanie uradowani zakończeniem tygodniowej sowieckiej okupacji zasypują kwiatami polskie oddziały wkraczające do miasta.

1923
Minister spraw wojskowych gen. Stanisław Szeptycki ustanawia 15 sierpnia Dniem Żołnierza.

1945/1989
Władze PRL zaprzestają obchodów 15 sierpnia, a w zamian ustanawiają Święto Wojska Polskiego 12 października, w dzień bitwy pod Lenino.

1992
Sejm ustanawia 15 sierpnia Świętem Wojska Polskiego i dniem wolnym od pracy.

(źródło: Józef Geresz "Dzieje miasta i okolic")