Spółdzielczość tematem tegorocznej sesji historycznej TPZD

Uroczysta sesja historyczna TPZN była drugim wydarzeniem otwierającym w dniu 5 lipca tegoroczne Dni Drelowa. Poprzedził ją piknik naukowy dla dzieci, który odbył się na terenie zielonym Gminnego Centrum Kultury w Drelowie.

Więcej o pikniku ⇒ Piknik naukowy zainaugurował Dni Drelowa 2025

Podczas gdy na placu trwały pokazy mobilnego planetarium Astro Arena z Kalisza, w sali widowiskowej GCK zgromadzili się członkowie Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Drelowskiej oraz sympatycy historii, którzy wysłuchali tego dnia prelekcji "Pamięć o ludziach, którzy budowali razem dzieje spółdzielczości na ziemi drelowskiej”, przygotowanej przez prezesa TPZD Franciszka Jerzego Stefaniuka.

- Pamięć o ludziach... dzieje spółdzielczości... dziś będę mówił przede wszystkim o tym, czego ci ludzie dokonali, o ich czynach, o ich pomocy. Inspiracją do tego tematu było obchodzone w tym roku przez Bank Spółdzielczy w Międzyrzecu Podlaskim, który obsługuje Drelów, stulecie funkcjonowania - wyjaśnił Franciszek Jerzy Stefaniuk , który w swoim wystąpieniu poruszył kwestie związane z Bankiem Spółdzielczym, który ma swój oddział w Drelowie, Gminną Spółdzielnią "Samopomoc Chłopska", która kilka lat wcześniej ogłosiła upadłość oraz niefunkcjonującą już miejscową Spółdzielnią Kółek Rolniczych. - Żeby nie zapomnieć, że te instytucje funkcjonowały, że służyły przez lata ludziom, to przypomnimy sobie ich początki.

Prelegent wrócił wspomnieniem do lat powojennych, podczas których ponad 95% ludności obecnej gminy Drelów (wówczas gmina Zahajki) utrzymywało się z uprawy ziemi. Przypomniał, że handel, skup i jakikolwiek obrót płodami rolnymi oraz zwierzyną opierał się o czwartkowe międzyrzeckie jarmarki, podczas gdy w Drelowie, wówczas mało liczącej się miejscowości, nie było nawet sklepu. Najważniejszym czynnikiem była praca ludzkich rąk oraz siła pociągowa zwierząt, z czasem zaczęły pojawiać się maszyny rolnicze o większej specjalizacji niż podstawowa żniwna kosa. Rolnictwo obowiązywał powszechny program kolektywizacji na wzór radzieckich kołchozów.

- Do nas docierała informacja, że w kołchozach ludzie głodują, ze ta gospodarka padła, że nie sprawdziła się. Gospodarze postawili opór, ale władze znalazły na to sposób: wprowadzono obowiązkowe dostawy, które miały podwójny charakter, zabezpieczały żywność w miastach - rolnicy musieli dostarczyć określone ilości zboża, ziemniaków, mleka, żywca wołowego i wieprzowego, a drugi kaganiec został nałożony na rolników, którzy mieli powyżej 8 ha, w ten sposób, że była progresja podatkowa, co miało zmusić ich, by przystąpili do spółdzielni produkcyjnej - przypomniał prezes TPZN. - W takiej sytuacji jesienią 1947 r. grupa postępowych mieszkańców Drelowa wystąpiła z inicjatywą powołania Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska". Walnemu zgromadzeniu przewodniczył Józef Olesiejuk, znany drelowskiej społeczności pod nazwiskiem Olszański, który został przewodniczącym rady nadzorczej. Pierwszy zarząd społeczny tworzyli: Władysław Szymańczuk, Michał Panasiuk, Stefan Chodźko, Jan Opalko i Wiktor Sidorczuk. Kolejni prezesi to Władysław Szymańczuk, Bronisław Kosiura, Jan Smoter, Wincenty Jaśkowski, Józef Kozłowiec, Jan Białek, Józef Kołkowicz, Jan Szmytko, Wiesław Górniak, Roman Sotnik, Jan Pawelec, Jan Szmytko i Jerzy Kozaczuk (od 30 lat).

W dalszej części swojej prelekcji Franciszek Jerzy Stefaniuk przypomniał pokrótce pierwszych zasłużonych dla spółdzielczości mieszkańców, m.in. Józefa Olesiejuka, Władysława Szymańczuka, ks. Aleksandra Kota, Pawła Smagłowskiego, Zofii Łapińskiej, Franciszka Steszuka, Wincentego Hajczuka, Pawła Matejuka, Franciszka Olesiejuka, Jana Daniluka, Henryka Olesiejuka, Michała Opalko, Jana Zieniuka, Stafna Chodźko, Józefa Pawlikowskiego, Edmunda Małoszuka, Władysława Hornowskiego, Piotra Marczuka, Antoniego Harasiumiuka, Aleksandra Świrydziuka, Stanisława Szewczuka, Władysława Hawryluka, Feliksa Samulaka, Stanisława Stefaniuka, Wiktora Sidorczuka i Stanisława Ochala. Mówił o działaniach podejmowanych przez "Samopomoc Chłopską", której pierwszą inicjatywą handlową był sklep zlokalizowany na poseji Olesiejuków (przez rok na obecnym terenie pomiędzy marketem "Stokrotka" a miejscową plebanią, w dalszych latach na posesji Daniluków), przypomniał również, że podobne partnerskie spółdzielnie powstały w Szóstce i Żerocinie, a kolejne sklepy powstawały w Kwasówce, Łózkach, Zahajkach i Berezie. Gminna spółdzielnia obsługiwała teren ówczesnej gminy Zahajki. W 1949 r. włączono do niej ośrodki maszynowe, stanowiące wypożyczalnię sprzętu konnego. Spółdzielnia zajęła teren w centrum Drelowa, który zajmuje do dziś. W dalszych latach spółdzielnie w Szóstce i Żerocinie włączono do Drelowa. Zgromadzeni wysłuchali kolejnych szczegółów dotyczących dalszych lat działalności spółdzielni, która w istotny sposób wpłynęła na rozwój gminnego rolnictwa i gospodarki, wzrost produkcji, a tym samym poprawę życie gminy i jej publiczny wizerunek. Prezes TPZN przypomniał powstające w różnych miejscowościach kluby rolników, mówił o wprowadzeniu szkoleń dotyczących nawozów i początkowej niechęci rolników, podkreślił, że w czasie największego rozwoju spółdzielnia skupiała ponad 1600 członków, zatrudniając 130 pracowników.

Kolejno prelegent omówił początki i działalność kółek rolniczych , które powstawały jako pomoc mechanizacyjna dla rolnictwa. Prekursorami drelowskiego kółka byli Eugeniusz Miazga, Józef Turyk i Feliks Samulak. W dalszych latach tworzono międzykółkowe bazy maszynowe, pierwszym kierownikiem w Drelowie był Jan Opalko. Spółdzielnia rozwinęła się w szybkim tempie, ponieważ usługi były dotowane, a zapotrzebowanie na maszyny okazało się niemal nieograniczone. Zakupiono m.in. pierwszy w powiecie radzyńskim kombajn, a pierwszymi jego kierowcami zostali Zygmunt Szabaciuk i Mieczysław Sidorczuk. W 1973 r. utworzono spółdzielnie kółek rolniczych, skupiające bazy i kółka z terenu gminy. W skład drelowskiej weszły bazy w Drelowie, Szóstce i Witorożu oraz kółka z Żerocina i Dołhy. Była to Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Drelowie , której prezesem został Panasiuk. W połowie lat 80-tych spółdzielnia dysponowała już ponad 100 ciągnikami, 16 kombajnami żniwnymi i 14 ziemniaczanymi, świadcząc średniorocznie usługi dla ponad 100 gospodarstw . Dysponowała powierzchnią ponad 520 ha do zagospodarowania w 18 wioskach gminnych, za co odpowiadał wówczas Roman Pękała. W Żerocinie funkcjonowała tuczarnia, rozpoczęto też nietrafioną inwestycję w postaci bukaciarni, w Drelowie prowadzona była stacja benzynowa, a w Łózkach działała suszarnia pasz. W 1982 r. SKR zatrudniała ok. 130 pracowników i obok "Samopomocy Chłopskiej" była największym pracodawcą w gminie, stanowiąc jedną z wzorcowych spółdzielni w województwie, posiadającą w swoim dorobku "Proporzec przechodni". Warto przypomnieć, że drelowscy kombajniści zajęli drugie miejsce w województwie w ilości wykoszonych godzin na jeden kombajn, natomiast Ryszard Grochowski zajął I miejsce, wypracowawszy podczas żniw 410 godzin na snopowiązałce.

- Co się stało, że Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", jak i Spółdzielnia Kółek Rolniczych, zaczęły zwijać skrzydła? Otóż, 20 stycznia 1990 r. Sejm uchwalił projekt ustawy rządowej, która likwidowała centralne i wojewódzkie związki spółdzielni, upadł wówczas scentralizowany system skupu, indywidualni rolnicy zaczęli się "kurczyć", zaczęło też kończyć się zapotrzebowanie na usługi SKR - podsumował Franciszek Jerzy Stefaniuk, który w swojej karierze zawodowej również zapisał się jako pracownik struktur SKR.

Ostatnią poruszoną kwestią było stulecie Banku Spółdzielczego w Międzyrzecu Podlaskim , który prowadzi oddział w Drelowie. Warto wspomnieć, że latach 1980-1999 funkcjonował w Drelowie jako samodzielna placówka. Pierwsza kasa spółdzielcza była zlokalizowana w magazynie zbożowym, a pierwszym kasjerem był Stanisław Rabczuk, po nim Stanisław Świderski, który w dalszych lata pełnił funkcję dyrektora. Od 1973 r. Bank Spółdzielczy pełni usługi dla całej gminy Drelów. Ma siedzibę w centrum miejscowości, w swojej historii posiadał punkty kasowe w Szóstce i Żerocinie. Drelowska samodzielność banku trwała do 1999 r., po czym został wchłonięty w struktury międzyrzeckie. Pierwszym dyrektorem oddziału w Drelowie został Wiesław Kozaczuk, pełniący do dziś funkcję prezesa banku międzyrzeckiego. Kierownikiem oddziału jest obecnie Daniel Gmur, który przejął funkcję po emerytowanej Wandzie Matejek.

Podsumowując: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" służyła mieszkańcom przez 78 lat, Spółdzielnia Kółek Rolniczych przez 50 lat, a Bank Spółdzielczy w Międzyrzecu Podlaskim już 100 lat. Warto wspomnieć, że w tym roku na wniosek wójta Piotra Kazimierskiego rada gminy przyznała bankowi oraz prezesowi gminnej spółdzielni Jerzemu Kozaczukowi odznaczenia "Zasłużony dla Gminy Drelów", które zostały wręczone w dniu kolejnym, podczas festynowo-koncertowej części Dni Drelowa. ⇒ Drelów przyznał kolejne medale zasłużonym dla gminy

- Dziękujemy za te słowa podsumowania, za te słowa, które staną się historycznie elementem dociekania i wspominania tych trudnych czasów. Miło mi, że jako wójt pięknej, dostatniej i rozwijającej się gminy, mogę powiedzieć z pełną odpowiedzialnością, że nie byłoby dziś tego, co mamy, gdyby nie państwa praca, gdyby nie te kilkadziesiąt lat samopomocy, umiejętności organizowania się, nie na miarę Drelowa, Komarówki czy Międzyrzeca, ale na miarę województwa i kraju. Byliście w tym czasie najlepsi - podkreślił wójt Piotr Kazimierski , zwracając się do zgromadzonych osób, wśród których znajdowało się wielu ówczesnych działaczy spółdzielczych, wspominanych przez Franciszka Jerzego Stefaniuka. - Składam wielkie podziękowanie w imieniu tych, którzy dziś z waszych dobrodziejstw, pracy, zaangażowania, umiejętności i samozaparcia korzystają. Wasza praca przez te lata to podwaliny fizyczne, mierzalne, materialne, z których korzystamy, ale też nauczyliście nas odpowiedzialności obywatelskiej i umiejętności pracy dla innych.

Wydarzenie było okazją do wspólnego świętowania Roku 2025 jako Międzynarodowego Roku Spółdzielczego, o którym przypomniał prezes Banku Spółdzielczego w Międzyrzecu Podlaskim Wiesław Kozaczuk.

- Rok 2025 jest rokiem istotnym, ponieważ jest Rokiem Spółdzielczości dla całej spółdzielczości w Polsce. Dodatkowo jest wyjątkowy dla naszego banku, ponieważ obchodzimy stulecie. Powstał 22 marca 1925 r., kiedy odbyło się spotkanie założycielskie16 kwietnia dokumenty złożono do sądu rejestrowego, a 1 maja przy ul. Warszawskiej 53 rozpoczął działalność - przypomniał dyrektor banku Wiesław Kozaczuk , wspominając swoje pierwsze lata pracy oraz przybliżył kilka faktów dotyczących działalności spółdzielczej instytucji. - Trochę szkoda, że ta spółdzielczość była zbyt mało doceniana, zwłaszcza po roku 1990, kiedy nastapiła zmiana systemu gospodarczego. Chciałbym życzyć każdemu, by może w przyszłości udało się powrócić do korzeni spółdzielczości. Uważam, że Polska nie jest na dzisiaj na tyle bogatym krajem, by tę spółdzielczość przekreślić. Może należy dać jej szansę rozwoju? Ona powstawała nie po to, by być bogatym, ale by nie być biednym.

Wydarzeniu towarzyszyły dwie wystawy, w tym jedna związana z tematem sesji:

"Spółdzielczość w gminie Drelów"

Tematyka wystawy oparła się o czasy prężnego funkcjonowania i rozwoju spółdzielczości na terenie gminy, jej elementem były fotografie ukazujące ludzi i ich pracę, czyli spółdzielczość w praktyce, udostępnione przez Wiesława Chodźko.

"Meteoryt Drelów"

Wystawa nawiązała swoją tematyką do deszczu meteorytów, jaki 18 lutego spadł na teren gminy Drelów ⇒ Deszcz meteorytów nad gminą Drelów . Okazy skały kosmicznej, określone przez specjalistów i badaczy tego zjawiska "meteorytem Drelów", ukazane zostały na fotografiach wykonanych przez członków Fotoklubu Podlaskiego: Marka Zubika i Jacka Dryglewskiego podczas poszukiwań na terenie Wólki Łózeckiej. Zdjęcia prezentowane są na co dzień w świetlicy wiejskiej w Wólce Łózeckiej, a twórcą wystawy jest Renata Szymańczuk, która udostępniła ją na potrzeby organizatorów sesji TPZN i Dni Drelowa ⇒ Poszukiwania meteorytu Drelów uwiecznione na fotografii .